IPO Là Gì? Những Thương Vụ IPO Đình Đám Nhất Lịch Sử

Việc đầu tư trước IPO là gì?

Việc đầu tư vào những công ty phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) là bán riêng lẻ các khối cổ phần lớn trước khi cổ phiếu được niêm yết trên sàn giao dịch công khai. Những người mua thường là các công ty cổ phần tư nhân, các quỹ phòng hộ và các tổ chức khác sẵn sàng mua cổ phần lớn trong công ty.
Do quy mô của các khoản đầu tư được thực hiện và các rủi ro liên quan, những người mua ở vị trí trước IPO thường được giảm giá so với giá được nêu trong triển vọng cho IPO.
Hiểu về đầu tư trước IPO
Từ quan điểm của một công ty trẻ, vị trí trước IPO là một cách để kiếm tiền trước khi ra mắt công chúng. Đó cũng là một cách để bù đắp rủi ro rằng giá IPO sẽ tỏ ra lạc quan và giá sẽ không tăng ngay sau khi mở.

Sở dĩ ngày càng có nhiều doanh nghiệp IPO và trở thành công ty đại chúng là vì hoạt động này đem lại nhiều lợi ích. Có thể kể đến như thêm một kênh huy động vốn trung và dài hạn. Bản thân thương vụ IPO sẽ giúp doanh nghiệp huy động được một số vốn nhất định. Về sau, nếu cần thêm vốn, doanh nghiệp có thể tiếp tục huy động thông qua việc phát hành cổ phiếu cho các nhà đầu tư trên thị trường. Điều này giúp giảm sự phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng.

Bên cạnh đó, IPO giúp tăng hiện diện hình ảnh của công ty: Các thương vụ IPO thường thu hút sự quan tâm đông đảo của công chúng. Sau khi doanh nghiệp lên sàn, cổ phiếu và tên tuổi doanh nghiệp được nhắc tới nhiều hơn so với khi chưa IPO.

Ngoài ra, IPO cũng là một kênh để các cổ đông hiện hữu hoặc các nhà đầu tư mạo hiểm (venture capitalists) thoái vốn và chốt lời sau một thời gian đầu tư.

Tuy nhiên, hoạt động IPO cũng làm phát sinh nhiều chi phí và gây ra những gánh nặng mới cho doanh nghiệp.

Cụ thể, quá trình IPO thường rất tốn kém về tài chính, thời gian và công sức. Về tài chính, công ty phải trả cho các tổ chức tư vấn và bảo lãnh một khoản phí từ 3% đến 7% số tiền huy động được từ IPO. Nhân viên và lãnh đạo công ty cũng mất nhiều thời gian, sức lực để chuẩn bị hồ sơ, tài liệu theo luật định và tổ chức các buổi giới thiệu, gặp gỡ nhà đầu tư. Hoạt động điều hành sản xuất kinh doanh khả năng bị ảnh hưởng.

Phí bảo lãnh phát hành các thương vụ IPO tại Mỹ năm 2014-2016. Với những thương vụ có giá trị nhỏ dưới 100 triệu USD, doanh nghiệp phải trả tới gần 7% giá trị phát hành. Những thương vụ có giá trị lớn trên 1 tỷ USD, mức phí là từ 3% đến 4,7%. Nguồn: Statista.

Ngoài ra, doanh nghiệp phải tuân thủ nhiều quy định nghiêm ngặt về công bố thông tin. Tại Việt Nam, các công ty đại chúng phải tuân thủ quy định tại Thông tư 155/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính về hướng dẫn công bố thông tin trên thị trường chứng khoán, bao gồm cả thông tin định kỳ và không định kỳ như: báo cáo tài chính kèm thuyết minh, báo cáo sử dụng vốn, tỷ lệ sở hữu nước ngoài, quyết định tham gia góp vốn, quyết định vay hoặc phát hành trái phiếu…

Chỉ cần chậm nộp báo cáo tài chính hoặc chậm công bố thông tin là doanh nghiệp sẽ bị nhắc nhở. Nghiêm trọng hơn thì cổ phiếu bị đưa vào diện cảnh báo, kiểm soát hoặc hủy niêm yết, gây ảnh hưởng lớn tới lòng tin của cổ đông, đối tác, khách hàng… Hơn nữa, các thông tin mà doanh nghiệp công bố có thể được sử dụng bởi các đối thủ cạnh tranh, gây bất lợi cho doanh nghiệp.

Vận hành một công ty đại chúng sau IPO cũng tốn kém hơn nhiều so với một công ty chưa IPO vì các chi phí lập báo cáo tài chính, kiểm toán BCTC, vận hành phòng quan hệ nhà đầu tư, tuân thủ nghĩa vụ công bố thông tin…

Bị kiểm toán nhắc nhở vì quá ít nhân sự: Đầu tháng 4 vừa qua, Công ty Cổ phần An Trường An (Mã: ATG) bị công ty kiểm toán độc lập nhắc nhở vì trong năm 2017, số lượng nhân sự của công ty chỉ dao động từ 7 đến 10 người, không đủ để đảm bảo yêu cầu quản lý, điều hành một doanh nghiệp niêm yết. Một doanh nghiệp chưa IPO và chưa lên sàn sẽ không lo bị kiểm toán nhắc nhở như ATG.

Taseco Airs lên sàn phải kiểm toán lại báo cáo tài chính: Trước khi niêm yết cổ phiếu lên sàn hồi đầu năm 2018, CTCP dịch vụ hàng không Taseco (Taseco Airs – Mã: AST) đã phải thuê công ty kiểm toán kiểm toán lại báo cáo tài chính năm 2015 và 2016 vì kiểm toán viên trước đây chưa đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) và chưa được UBCK chấp thuận ký báo cáo tài chính dành cho công ty đại chúng và niêm yết.

Chi phí này là không lớn so với một công ty có tài sản và vốn hóa nghìn tỷ như Taseco Airs nhưng có thể là gánh nặng rất lớn với một công ty nhỏ

Không muốn lên cũng phải lên:Thương vụ IPO của công ty Applied Medical năm 2013 là một trường hợp hi hữu. Một trong những cổ đông lâu đời của Applied Medical là quỹ đầu tư IVP muốn công ty này IPO lên sàn để quỹ có thể thoái vốn sau khi đã đầu tư trong suốt 24 năm. Sau khi cân nhắc kỹ, lãnh đạo Applied Medical cho rằng trở thành công ty đại chúng sẽ hại nhiều hơn lợi. Tuy nhiên theo thỏa thuận góp vốn, IVP có quyền yêu cầu Applied Medical phải lên sàn.

Không còn lựa chọn nào khác, Applied Medical đành phải nộp hồ sơ IPO nhưng trong bản cáo bạch, lãnh đạo công ty nói thẳng với các cơ quan quản lý cũng như nhà đầu tư rằng: “Quỹ IVP buộc chúng tôi phải niêm yết cổ phiếu của mình và chúng tôi có nghĩa vụ phải làm theo. Tuy nhiên chúng tôi tin rằng làm như vậy sẽ không đem lại lợi ích lớn nhất cho công ty.” Đây có lẽ là trường hợp duy nhất trong lịch sử mà một công ty sắp lên sàn thông báo công khai rằng mình không muốn lên sàn.

Phần 3 Hiểu về IPO qua những thương vụ lịch sử: Ba phương thức IPO.

 Phương thức 1: Đấu giá (Auction)

Có hai phương thức đấu giá cổ phần có thể áp dụng trong các thương vụ IPO là phương thức đơn giá và phương thức đa giá.

Đơn giá là phương thức xác định kết quả đấu giá mà theo đó, mức giá chào bán cổ phiếu là mức giá trúng giá thấp nhất và được áp dụng chung cho các thành viên trúng giá.

Đa giá là phương thức xác định kết quả đấu giá mà theo đó, mức giá chào bán cổ phiếu đối với mỗi thành viên trúng giá đúng bằng mức giá chào của thành viên đó.

Các đợt đấu giá cổ phần lớn thời gian cuối 2017, đầu 2018 tại Việt Nam như Viện Dệt May, Lọc-Hóa Dầu Bình Sơn, Tổng Công ty Dầu Việt Nam… đều được tiến hành theo phương thức đa giá, tức nhà đầu tư phải trả các mức giá khác nhau do mình đưa ra.

Tại Việt Nam, phương thức đơn giá chỉ được sử dụng trong các đợt… đấu thầu trái phiếu Chính phủ.

Ví dụ về phương pháp đơn giá và đa giá

Công ty XYZ đấu giá 1 triệu cổ phần, giá khởi điểm 100.000 đồng/cp. Giá chào mua của các nhà đầu tư được xếp theo thứ tự từ cao xuống thấp, khối lượng đặt mua được cộng dồn lần lượt.

6 nhà đầu tư trả giá cao nhất đặt mua tổng cộng 950.000 cổ phần và được ưu tiên nhận đúng số cổ phần mà mình đặt mua. Nhà đầu tư trả giá cao thứ 7 (nhà đầu tư G) đặt mua 100.000 cổ phần nhưng vì chỉ còn lại 50.000 cổ phần nên G sẽ chỉ nhận được 50.000 cổ phần này.

Đối với phương thức đơn giá, 7 nhà đầu tư phải trả là mức giá trúng giá thấp nhất, tức là giá 110.000 đồng/cp của nhà đầu tư G. Đối với phương thức đa giá, 7 nhà đầu tư sẽ phải trả đúng mức giá mà mình đã đặt.

Minh họa về phương thức đấu giá đơn giá và đa giá

Thương vụ đấu giá cổ phần của Tổng công ty Bia – Rượu – Nước Giải Khát Sài Gòn (Sabeco – Mã: SAB) ngày 18/12/2017 là một ví dụ thực tế điển hình và đơn giản về phương thức đa giá.

Số cổ phần được chào bán là 343.680.000 cp. Chỉ có hai nhà đầu tư tham gia đấu giá, một nhà đầu tư cá nhân đặt mua 20.000 cổ phiếu ở giá 320.500 đồng/cp, nhà đầu tư tổ chức Vietnam Beverage đặt mua toàn bộ 343.680.000 cổ phiếu ở giá 320.000 đồng/cp.

Vì nhà đầu tư cá nhân đưa ra giá cao hơn nên được ưu tiên phân phối toàn bộ 20.000 cổ phiếu đã đặt mua và nhà đầu tư này phải thanh toán tiền mua theo giá đã đặt là 320.500 đồng/cp. Vietnam Beverage tuy đặt mua khối lượng lớn nhưng giá đưa ra thấp hơn nên chỉ nhận được số cổ phần còn lại sau khi trừ đi 20.000 cổ phiếu đã phân phối cho nhà đầu tư cá nhân, tức là 343.660.000 cổ phiếu, và phải thanh toán tiền mua theo mức giá 320.000 đồng/cp.

(Tuy nhiên sau đó nhà đầu tư cá nhân bỏ cọc và không thanh toán mua 20.000 cổ phiếu đã đặt nên toàn bộ số cổ phiếu chào bán ban đầu được bán cho Vietnam Beverage với giá 320.000 đồng/cp.)

Phương thức 2: Chào bán với giá cố định (Fixed-price offering)

Như tên gọi của nó, ở phương pháp này doanh nghiệp phát hành sẽ thông báo số lượng cổ phần và một mức giá duy nhất mà mình muốn chào bán.

Nhà đầu tư nào muốn mua ở mức giá cố định đó sẽ gửi lệnh đặt mua với khối lượng cụ thể đến ngân hàng. Nếu lượng cổ phần đặt mua lớn hơn chào bán, cổ phần các nhà đầu tư nhận được sẽ tương ứng với tỷ lệ đặt mua.

Vì phương pháp này không tính đến đến nhu cầu cụ thể của nhà đầu tư nên mức giá được xác định thường quá thấp và tổng số lượng đặt mua thường quá cao. Ngày nay phương pháp này hầu như không còn được sử dụng một cách độc lập.

Phương thức 3: Dựng sổ (Book building)

Trước tiên, tổ chức tư vấn và doanh nghiệp IPO sẽ nghiên cứu để đưa ra một khoảng giá hợp lý cho cổ phiếu sắp được phát hành, thường dựa vào so sánh với các doanh nghiệp tương tự hay cùng ngành. Sau đó, tổ chức tư vấn và doanh nghiệp phát hành sẽ tổ chức roadshow nhằm thực hiện hai mục đích chính:

Quảng cáo cho tổ chức phát hành: roadshow thường là cơ hội đầu tiên để các nhà đầu tư tiếp cận thông tin chi tiết và đánh giá mô hình kinh doanh, an toàn tài chính và năng lực lãnh đạo của doanh nghiệp phát hành.

Xác định nhu cầu nhà đầu tư: tại roadshow, doanh nghiệp phát hành sẽ đưa ra khoảng giá sơ bộ đã xác định trước đó và đề nghị nhà đầu tư quan tâm cho biết số lượng cổ phần và mức giá cụ thể (trong khoảng giá) mà mình muốn mua. Từ đây, tổ chức tư vấn lập ra một cuốn sổ với chi tiết các thông tin về nhu cầu, mức giá của nhà đầu tư, vì vậy nên phương thức này có tên là dựng sổ.

Nếu nhu cầu của nhà đầu tư quá cao hoặc quá thấp, tổ chức tư vấn và doanh nghiệp phát hành sẽ điều chỉnh khoảng giá lên hoặc xuống.

Sau khi nhận được chấp thuận của cơ quan quản lý trong lĩnh vực chứng khoán, doanh nghiệp IPO sẽ thông báo giá bán chính thức (nằm trong khoảng giá đã công bố) và ngày bán. Nếu đợt IPO được bảo lãnh, doanh nghiệp IPO sẽ bán cổ phần của mình cho tổ chức bảo lãnh và tổ chức bảo lãnh sẽ làm nhiệm vụ bán những cổ phiếu này đến nhà đầu tư tại mức giá đã công bố. Mức giá doanh nghiệp IPO nhận được từ đợt chào bán sẽ là giá chào bán đã công bố trừ đi phí bảo lãnh.

Thương vụ IPO Facebook năm 2012: khoảng giá ban đầu được Facebook và tổ chức tư vấn chính Morgan Stanley xác định là 28-35 USD/cp. Sau khi nhận thấy nhu cầu của nhà đầu tư là rất lớn, khoảng giá được tăng lên thành 34-38 USD/cp đồng thời tăng số lượng cổ phiếu phát hành thêm 25%. Giá phát hành chính thức là 38 USD/cp, mức cao nhất trong khoảng giá điều chỉnh.

Tuy nhiên dường như giá cổ phiếu Facebook đã được xác định ở mức quá cao vì trong ngày giao dịch đầu tiên giá chỉ xoay quanh mức phát hành 38USD/cp. Nếu giá giảm xuống dưới 38 USD, thương vụ IPO này sẽ bị coi là một thất bại nên số lượng cổ phiếu chào bán lại được điều chỉnh về mức ban đầu để chặn đà giảm giá. Kết thúc ngày giao dịch đầu tiên, giá cổ phiếu Facebook tăng vỏn vẹn 0,6%. Bước sang ngày thứ hai, giá giảm đến 11%.

Thương vụ Google năm 2004: ban đầu có 25,7 triệu cổ phần Google được chào bán ở khoảng giá 108-138 USD/cp trong đó bản thân Google bán 14,1 triệu cổ phần còn các cổ đông đăng ký bán 11,6 triệu cổ phần. Tuy nhiên sau khi nhận thấy nhu cầu của nhà đầu tư là khá thấp, khoảng giá được điều chỉnh giảm xuống còn 85-95USD/cp. Ở khoảng giá thấp hơn này, các cổ đông chỉ đăng ký bán 5,5 triệu cổ phần. Tổng số cổ phần được chào bán giảm xuống còn 19,6 triệu.

Toàn bộ số cổ phần này đều được bán hết với mức giá thấp nhất trong khoảng giá điều chỉnh là 85 USD/cp. Tuy nhiên các nghiên cứu sau này chỉ ra rằng, số cổ phần này có thể được bán hết với mức giá cao hơn là 104,34 USD/cp.

Nhà sáng lập Google – Larry Page – tại buổi IPO cổ phiếu năm 2004. Ảnh: Nasdaq.

Trên thực tế, các doanh nghiệp IPO có thể kết hợp nhiều phương pháp với nhau.

Chẳng hạn ở Pháp và Trung Quốc, các doanh nghiệp thường kết hợp dựng sổ với chào bán theo giá cố định. Cụ thể, đầu tiên doanh nghiệp IPO và tổ chức tư vấn tiến hành dựng sổ và phát hành cho các nhà đầu tư tổ chức. Tuy nhiên, những cổ phiếu này không được giao dịch ngay. Doanh nghiệp IPO sau đó sẽ chào bán cổ phần theo một giá cố định (thường chính là mức giá đã phát hành cho các nhà đầu tư tổ chức) cho các nhà đầu tư cá nhân.

Thời gian chào bán cho các nhà đầu tư cá nhân thường kéo dài khoảng 5 ngày. Phương pháp kết hợp này cho phép cả các nhà đầu tư tổ chức và cá nhân cùng đầu tư vào cổ phiếu của doanh nghiệp IPO.

Ở Việt Nam, theo Nghị định 126/2017/NĐ-CP về chuyển doanh nghiệp nhà nước và công ty TNHH một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần, ngoài ba phương thức đã quy định tại Nghị định 59/2011/NĐ-CP (đấu giá công khai, bảo lãnh phát hành, thỏa thuận trực tiếp), từ ngày 1/1/2018 có thêm phương thức mới là dựng sổ.

Do vậy, các thương vụ IPO thoái vốn trong quý I/2018 được thực hiện bằng cách kết hợp phương pháp dựng sổ và đấu giá chứ không phải đấu giá đơn thuần, tức là doanh nghiệp IPO và tổ chức tư vấn đã nghiên cứu tìm hiểu kỹ nhu cầu của nhà đầu tư trước khi quyết định số lượng cổ phần và mức giá sàn để đấu giá.

Theo ông Đặng Quyết Tiến – Cục trưởng Cục tài chính Doanh nghiệp, Bộ Tài chính, các phiên đấu giá cổ phần của Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) và Lọc – Hóa Dầu Bình Sơn (BSR) thu được kết quả thành công ngoài mong đợi là nhờ vào phương pháp dựng sổ.

Ông Phạm Hồng Hải – Tổng Giám đốc HSBC Việt Nam cũng tin tưởng vào sự ưu việt của phương pháp dựng sổ khi kết hợp với đấu giá: “Từ hai trường hợp thí điểm bằng phương pháp dựng sổ sẽ giúp Bộ Tài chính nhân rộng mô hình này và áp dụng các đợt thoái vốn nhà nước trong năm 2018”.

 

 [Phần 4] Hiểu về IPO qua những thương vụ lịch sử: Khi giá IPO quá ‘chát’

Giá IPO nào là hợp lý?

Tổ chức tư vấn và bảo lãnh phải hài hòa lợi ích của cả doanh nghiệp phát hành, cổ đông hiện hữu muốn chào bán và nhà đầu tư tiềm năng. Một mặt, tổ chức tư vấn phải huy động một số vốn hợp lý cho doanh nghiệp và thuyết phục được các cổ đông hiện hữu rằng mức giá mình đưa ra là đủ cao để bán chốt lời. Mặt khác, tổ chức tư vấn lại phải thuyết phục các nhà đầu tư rằng mức giá mình đưa ra là đủ thấp để mua vào.

Việc xác định giá khởi điểm hay giá chào bán, do vậy, là không hề dễ dàng. Nếu giá quá thấp, doanh nghiệp IPO không huy động được nhiều vốn thì coi như tổ chức tư vấn đã không làm tròn trách nhiệm.

Nếu giá khởi điểm quá cao, nhiều khả năng các cổ phần sẽ không được bán hết. Cho dù cổ phần được bán hết thì các nhà đầu tư dễ phải chịu thua lỗ và ngân hàng đầu tư sẽ mất uy tín, rất khó để mời chào được các nhà đầu tư cho các đợt IPO khác về sau.

Tuy doanh nghiệp IPO mong muốn huy động được vốn từ thương vụ nhưng không phải cứ bán được cổ phần giá càng cao thì càng tốt vì sau khi chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) thì còn có chào bán lần thứ 2, thứ 3, thứ 4 … (gọi là SPO – Seasoned Public Offering) khi doanh nghiệp cần huy động thêm vốn để sản xuất kinh doanh. Nếu nhà đầu tư vào đợt chào bán đầu tiên bị thua lỗ thì doanh nghiệp cũng khó phát hành vào những lần sau.

Mặt khác, giá cổ phiếu giảm ngay sau IPO cũng gây ảnh hưởng không nhỏ đến danh tiếng của doanh nghiệp.

Tháng 9/2009, hãng trò chơi trực tuyến Shanda Games của Trung Quốc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng với sự tư vấn và bảo lãnh của 2 ngân hàng hàng đầu thế giới là JP Morgan Chase và Goldman Sachs. Cả hai ngân hàng đều tỏ ra rất lạc quan với triển vọng của phiên IPO và quyết định tăng số lượng cổ phần chào bán thêm 33%, từ 63 triệu cổ phần lên 83,5 triệu cổ phần. Giá của mỗi cổ phần cũng được Shanda Games và các ngân hàng xác định ở 12,5 USD/cp, mức cao nhất của khoảng giá 10,5-12,5 USD/cp được thông báo trước đó.

Phiên IPO thành công khi mang về cho Shanda Games và công ty mẹ hơn 1 tỷ USD, nhưng điều mà công ty này không tính đến là việc nâng giá và tăng lượng cổ phần bán đã “hớt” hết phần váng gồm những nhà đầu tư hào phóng nhất. Những nhà đầu tư còn lại không ai muốn trả giá cao hơn để mua lại cổ phiếu của Shanda.

Trước sức cầu yếu ớt, giá cổ phiếu của Shanda Games sụt 14% ngay hôm sau, khiến cổ phiếu này trở thành một trong những cổ phiếu có phiên chào sản thảm hại nhất lịch sử. Giá cổ phiếu công ty mẹ của Shanda Games cũng giảm 12%.

Rủi ro cho nhà đầu tư

Các thương vụ IPO thường thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà đầu tư, nhiều người lao vào mua mà không cần suy nghĩ. Thực tế, có nhiều cổ phiếu sau khi IPO đã lập tức tăng “nóng” hàng chục phần trăm, thậm chí tăng tới nhiều lần giá trị.

Tỷ suất lợi nhuận của một số cổ phiếu công nghệ tại Mỹ trong ngày giao dịch đầu tiên sau IPO. Nguồn: Statista.

10 cổ phiếu IPO có suất sinh lợi cao nhất tại Mỹ trong năm 2017 (tính từ ngày IPO đến ngày cuối năm). Nguồn: Statista.

Thế nhưng cũng có không ít cổ phiếu mà sau khi IPO rớt giá rất thê thảm.

10 cổ phiếu IPO có giá giảm mạnh nhất tại Mỹ trong năm 2017 (tính từ ngày IPO đến ngày cuối năm). Nguồn: Statista.

Một thống kê tại Mỹ trong giai đoạn 1980-2007 cho thấy, sau 3 năm, các cổ phiếu IPO có suất sinh lợi thấp hơn 21%/năm so với trung bình toàn thị trường.

Tại Việt Nam, CTCP Lọc – Hóa Dầu Bình Sơn (Mã: BSR) được coi là đã có một phiên đấu giá thành công khi giá trúng giá bình quân cao hơn 58% so với giá khởi điểm, giá trong ngày giao dịch đầu tiên cũng tăng kịch trần 40%, tuy nhiên giá đã liên tục sụt giảm những ngày sau đó. Đến ngày 23/4, cổ phiếu BSR đã mất gần 1/3 giá trị sau hơn 1 tháng giao dịch

Tương tự, cổ phiếu POW của Tổng Công ty Điện lực Dầu khí và cổ phiếu OIL của Tổng Công ty Dầu Việt Nam và cũng đã mất 22-33% giá trị kể từ ngày chào sàn.

Diễn biến giá từ ngày lên sàn của 3 cổ phiếu đến ngày 24/4, từ trái qua phải: BSR (từ ngày 1/3), POW (từ ngày 6/3) và OIL (từ ngày 7/3). Nguồn: VNDirect.

Quyết định mua cổ phiếu phải được đưa ra dựa trên những phân tích về mô hình kinh doanh, tình hình tài chính, khả năng sinh lợi của doanh nghiệp chứ không nên mua chỉ vì đó là cổ phiếu IPO.

Rủi ro cho ngân hàng đầu tư, tổ chức bảo lãnh

Rủi ro lớn nhất của tổ chức bảo lãnh IPO là không bán/phân phối được cổ phiếu cho các nhà đầu tư. Khi đó, tổ chức bảo lãnh sẽ phải ôm đống cổ phiếu này trong thời gian dài hơn mong đợi. Hơn nữa, không phân phối hết cổ phiếu tức là sức cầu yếu, giá sẽ giảm, khiến cho tổ chức bảo lãnh phải ghi nhận những khoản lỗ lớn khi định giá lại cổ phiếu theo giá thị trường (mark-to-market).

Quá trình dựng sổ đã giúp tổ chức bảo lãnh nắm được phần nào tâm lý, nhu cầu của nhà đầu tư và giảm thiểu rủi ro này, tuy nhiên đôi khi những trường hợp không may vẫn xảy ra.

Thương vụ cổ phần hóa Tập đoàn Dầu khí British Petroleum (BP): Năm 1987, chính phủ Anh muốn cổ phần hóa tập đoàn dầu khí lớn nhất nước này là BP và thuê 5 ngân hàng đầu tư, trong đó có Merrill Lynch, để tư vấn và bảo lãnh cho thương vụ. Các ngân hàng này sau khi nghiên cứu kỹ đã xác định mức giá là 3,3 bảng Anh/cp.

Tuy nhiên, chuyên gia phân tích về dầu khí của Merrill Lynch là Gus Fliakos cho rằng mức giá này quá cao và không đưa ra khuyến nghị MUA đối với cổ phiếu BP. Phải nói thêm rằng Gus Fliakos là một nhà phân tích nổi tiếng và rất có ảnh hưởng trong ngành dầu khí. Merrill Lynch đề nghị Gus Fliakos suy nghĩ lại nhưng Gus Fliakos vẫn giữ nguyên quan điểm. Không có lựa chọn nào khác, Merrill Lynch đành phải rút lui khỏi thương vụ IPO trị giá 12 tỷ USD béo bở này.

4 ngân hàng còn lại vui vẻ chia nhau 17,7 triệu USD tiền phí bảo lãnh. Ở Merrill Lynch, mọi người đều nhìn Gus Fliakos với ánh mắt trách móc. Tuy nhiên 4 ngày sau, 19/10/1987 chính là ngày thứ Hai Đen Tối (Black Friday), thị trường chứng khoán Mỹ có phiên giảm điểm mạnh nhất trong lịch sử. Giá cổ phiếu BP giảm hơn 10%. Cả 4 ngân hàng bảo lãnh phát hành cho thương vụ BP lỗ tổng cộng hơn 1 tỷ USD.

Còn ông Gus Fliakos bỗng chốc trở thành người hùng của Merrill Lynch!

Đọc tiếp

* Phần 1
* Phần 2
* Phần 3

Những thương vụ IPO thành công trong lịch sử lên sàn chứng khoán